छातीत कफ झाल्यास घरगुती उपाय सांगा किंवा कफ बाहेर पडण्यासाठी उपाय हे नेहमीच गुगल वर सर्च केले जाणारे शब्द आहेत. इंटरनेटवर असे बरेच आर्टिकल आहेत मात्र एकही ठिकाणी मला हवे ते किंवा प्रभावी असलेले कफ कमी करण्यासाठी उपाय भेटले नाही म्हणून आजचा हा लेख “छातीत कफ झाल्यास घरगुती उपाय सांगा” हा लेख मी लिहिण्याचे ठरवले आहे.
छातीत कफ झाल्यास घरगुती उपाय खालील लेखात आपण पाहणार आहोत मात्र त्यापूर्वी कफ व खोकला व कफ होण्याची कारणे याबद्दल जाणून घेणे अतिशय महत्वाचे आहे. अन्यथा तुमचे कफ बाहेर पडण्यासाठी उपाय प्रभावी ठरणार नाहीत.
कफ होणे म्हणजे काय? Cough meaning in Marathi?
कधीकधी जेव्हा तुम्हाला खोकला येतो तेव्हा तुम्हाला श्लेष्मा म्हणजेच कफ होऊ शकतो. ज्यालाच ओला कफ किंवा बल्की देखील म्हणतात. डॉक्टरत्यांच्या भाषेत याला “ओला” किंवा “उत्पादक” खोकला म्हणतात.
जेव्हा तुम्हाला कफ झालेला असतो, तेव्हा तुमच्या फुफ्फुसात काहीतरी खडखडाट होत आहे असे वाटू शकते. अशा प्रकारचा खोकला/कफ संसर्गामुळे किंवा इतर आरोग्य स्थितीमुळे होऊ शकतो.
कफ होण्याची कारणे | Causes of Cough in Marathi
अधूनमधून कफ होणे हे सामान्य आहे कारण ते तुमच्या फुफ्फुसातील निर्माण झालेले प्रक्षोभक आणि स्राव साफ करण्यास मदत करते आणि संक्रमणास देखील प्रतिबंधित करते.
मात्र असा कफ जो काही आठवडे टिकून राहतो तो सहसा वैद्यकीय समस्येचा परिणाम असतो. अनेक प्रकरणांमध्ये, एकापेक्षा जास्त कारणे किंवा आजार गुंतलेली असतात.
दीर्घकालीन कफच्या बहुतांश घटनांसाठी खालील कारणे, एकटे किंवा एकत्रितपणे जबाबदार असतात:
1.बॅक्टरीयल संक्रमण
न्यूमोनिया, फ्लू, सर्दी किंवा अप्पर रेस्पीरेटरी ट्रॅक्टच्या इतर संसर्गाची लक्षणे दूर झाल्यानंतर कफ बराच काळ टिकू शकतो. प्रौढांमध्‍ये दीर्घकालीन कफचे एक सामान्य परंतु कमी-ओळखलेले कारण पेर्टुसिस आहे, ज्याला डांग्या खोकला देखील म्हणतात.
फुफ्फुसातील बुरशीजन्य संसर्ग, क्षयरोग (टीबी) संसर्गमुळे देखील दीर्घकाळ कफ राहू शकतो.
वाचा – अडुळसा औषधी वनस्पती माहिती मराठी
2.क्रॉनिक ऑब्स्ट्रक्टिव्ह पल्मोनरी डिसीज (सीओपीडी)
हा एक जुनाट दाहक फुफ्फुसाचा रोग ज्यामुळे फुफ्फुसातून हवेच्या प्रवाहात अडथळा येतो, त्यात क्रॉनिक ब्राँकायटिस आणि एम्फिसीमाचा देखील समावेश होतो.
क्रॉनिक ब्रॉन्कायटीस खोकलामुळे रंगीत कफ बाहेर पडतो. धूम्रपान करणाऱ्या लोकांना सीओपीडी होणे अधिक सामान्य आहे.
3.दमा
दम्याशी संबंधित कफ खोकला ऋतूंनुसार येऊ शकतो, वरच्या श्वसनमार्गाच्या संसर्गानंतर दिसू शकतो किंवा जेव्हा आपण थंड हवा किंवा विशिष्ट रसायने किंवा सुगंधांच्या संपर्कात असता तेव्हा तो आणखी तीव्र होऊ शकतो.
4.सायनस चा त्रास
जेव्हा तुमचे नाक किंवा सायनस अतिरिक्त श्लेष्मा तयार करतात, तेव्हा ते तुमच्या घशाच्या मागील बाजूस खाली कफ निर्माण करतात आणि खोकल्याच्या प्रतिक्षिप्त क्रियांना चालना देऊ शकते. या स्थितीला अप्पर एअरवे कफ सिंड्रोम (UACS) असेही म्हणतात.
5.गॅस्ट्रोएसोफेजल रिफ्लक्स रोग (GERD)
या रोगामुळे मुळे तीव्र खोकला होऊ शकतो. व तीव्र कफ निर्माण होतो जो सारखा खोकल्यासोबत बाहेर निघतो.
तीव्र खोकला खालील कारणांमुळे देखील होऊ शकतो:
- ब्रॉन्काइक्टेसिस (क्षतिग्रस्त, विस्तारित वायुमार्ग)
- श्वासनलिकेचा दाह (फुफ्फुसाच्या अगदी लहान वायुमार्गाची जळजळ)
- फुफ्फुसाचा कर्करोग
- सर्दी (सर्दीवर उपाय)
- खोकल्याची सात (खोकल्यावर घरगुती उपाय)
- दाहक पदार्थ श्वास घेणे (जसे की
- धूर, धूळ, रसायने किंवा परदेशी शरीर)
- न्यूमोनिया
- डांग्या खोकला
छातीत कफ झाल्यास घरगुती उपाय सांगा / Cough Remedies in marathi
आता वरील लेखात तुम्हाला कफ होण्याची कारणे समजली असतील व आता आपण खालील लेखात पाहणार आहोत छातीत कफ झाल्यास घरगुती उपाय सांगा / Cough Remedies in marathi.
1.काळी मिरी आणि दूध
खलबत्त्यात किंवा वाट्यावर 4 ते 6 काळी मिरी बारीक करा व त्यामध्ये एक चमचे मध घाला आणि ते पूर्णपणे मिसळून घ्या. हे मिश्रण दिवसातून तीन वेळा घेतल्यास कफ व खोकल्यापासून आराम मिळतो. हा आमचा नेहमी छातीत कफ झाल्यास घरगुती उपाय आहे.
2.बदाम आणि लोणी/बटर
बदाम हा कफ व खोकल्यासाठी चांगला उपाय आहे. छातीत कफ झाल्यास घरगुती उपाय म्हणून सहजा 5-8 बदाम रात्रभर पाण्यात भिजत ठेवा. सकाळी बदामाचे तपकिरी रंगाची त्वचा बाहेर काढून टाका आणि मऊ झालेले दाणे बारीक वाटून घ्या.
वरील पेस्टमध्ये 20 ग्रॅम बटर आणि साखर घाला. ही पेस्ट सकाळ संध्याकाळ खाल्ल्याने तीव्र कफ पासून मुक्ती मिळते. ही पेस्ट कोरड्या खोकल्यासाठी व कफसाठी प्रभावी घरगुती उपाय आहे.
3.लांब मिरपूड, आले आणि तुळशी
छातीत कफ झाल्यास घरगुती उपाय करण्यासाठी प्रत्येकी 10 ग्रॅम लांब मिरी, वाळलेले आले आणि थोडी तुळशीची पाने घ्या. त्यानंतर 4 ते 6 लहान वेलची घालून बारीक पावडर तयार करा. ही पावडर सम प्रमाणात मधासोबत सेवन केल्याने कफ कफ बाहेर पडण्यासाठी उपाय होतो.
4.आले, सुपारीची पाने आणि मध
कफ खोकला साठी हा घरगुती उपाय तयार करण्यासाठी तुम्हाला १ चमचा आल्याचा रस लागेल. त्यात १ चमचा मध घाला. तिसरा घटक आवश्यक आहे तो म्हणजे सुपारीची पाने.
सुपारीच्या पानांचा रस काढून घ्या आणि आधीच्या मिश्रणात 1 टीस्पून सुपारीचा रस घाला आणि चांगले मिसळून घ्या. आता खोकल्यासाठी एक शक्तिशाली घरगुती उपाय वापरण्यासाठी तयार आहे. त्यात १ टीस्पून कोमट पाणी घालून प्यावे जेणेकरून चव चांगली राहील. आपण हा कफ खोकला घरगुती उपाय दिवसातून 3 वेळा वर करा व अर्ध्या तासापर्यंत काहीही खाऊ नका.
5.काळी मिरी, हळद, दूध आणि मध
छातीत कफ झाल्यास घरगुती उपाय करण्यासाठी तुम्हाला खालील घटकांची आवश्यकता असेल: दूध, मिरपूड, हळद आणि मध.
एक ग्लास गरम दूध घ्या व त्यात १/२ अर्धा टीस्पून मिरी पावडर, हळद आणि मध घाला. उत्तम परिणामासाठी ते चांगले मिसळा आणि दिवसातून दोनदा प्या.
कफ बाहेर पडण्यासाठी उपाय
वरील लेखात आम्ही तुम्हाला छातीत कफ झाल्यास घरगुती उपाय सांगितले आहेत आता खालील लेखात आपण पाहणार आहोत कफ बाहेर पडण्यासाठी उपाय.
1.कांदा आणि मध
कांदा आणि मध यांचे सिरप हे एक प्रभावी कफ बाहेर पडण्यासाठी उपाय आहे. हे सिरप बनवण्यासाठी एक कांदा चिरून घ्या, व त्याचा रस काढून घ्या आणि त्यात थोडी मध मिसळा.
हे मिश्रण सुमारे पाच तास असेच राहू द्या आणि नंतर दिवसातून दोनदा कफ सिरप म्हणून वापरा. कांदा रक्तसंचयकारक म्हणून काम करतो आणि तुमच्या श्वासनलिकेला शांत करतो. कफ कमी करण्यासाठी हा एक प्रभावी घरगुती उपाय आहे.
2.आले आणि मध
कफ बाहेर पडण्यासाठी हा देखील आणखी एक पराभव उपाय आहे. हा उपाय करण्यासाठी ताज्या आल्याचा तुकडा घ्या, त्याला चांगले किसून घ्या आणि त्यातून रस काढा. यापासून सुमारे 2 चमचे आल्याचा रस घ्या आणि त्यात सुमारे 2 आणि 1/2 चमचे मध घाला आणि चांगले मिसळा.
मिश्रण थोडे सौम्य गरम करा आणि एका मिनिटापेक्षा कमी गरम होऊ द्या आणि मग तुम्ही कफ बाहेर पडण्यासाठी उपायम्हणून दिवसातून तीन ते चार वेळा घेऊ शकता. हा कफ कमी करण्यासाठी घरगुती उपचार प्रभावी होण्यास थोडा वेळ लागू शकतो म्हणून थोडा धीर धरा.
3.वेहळा, काळी मिरी आणि मध
खोकल्यासाठी हा नैसर्गिक घरगुती व आयुर्वेदिक उपाय तयार करण्यासाठी, 10 ग्रॅम वेहडाची वाळलेली साल आणि 1/2 चमचे काळी मिरी घ्या. त्यांची बारीक पावडर करून घ्यावी. या मिश्रणात चिमूटभर मीठ आणि २ चमचे मध घाला. पेस्ट तयार करण्यासाठी त्यांना चांगले मिसळा. ही पेस्ट दिवसातून दोनदा लावल्याने कफ बाहेर पडण्यासाठी उपयुक्त होतो.
कफ कमी करण्यासाठी उपाय
वरील लेखात आतापर्यंत आपण पाहिलेले आहे छातीत कफ झाल्यास घरगुती उपाय सांगा, कफ बाहेर पडण्यासाठी उपाय. हे सर्व उपाय अतिशय पराभव आहेत व हे सायन्टिफिकली टेस्टेड देखील आहेत मात्र आता खालील लेखात कफ कमी करण्यासाठी उपाय दिलेले आहेत.
1.गिलोय (गुळवेल) चा काढा
सर्दीवरील आयुर्वेदिक उपचार म्हणून गिलॉयने अलीकडच्या काळात भारतात खूप लोकप्रियता मिळवली आहे. भारतात COVID-19 विषाणूचा प्रसार झाल्यानंतर हे विशेषतः घरगुती नाव बनले आहे. मात्र तिच्या कफनाशक गुणधर्म बद्दल अनेकांना माहिती नाही आहे. कफ कमी करण्यासाठी उपाय म्हणून आपण गुळवेलचा अत्यंत प्रभावीरीत्या वापर करू शकतो.
गिलॉय ही हृदयाच्या आकाराची पाने असलेली एक वनस्पती आहे ज्याला गुडूची किंवा अमृता असेही म्हणतात. गिलॉय प्रदूषक किंवा ऍलर्जीमुळे होणाऱ्या सर्दीच्या उपचारात मदत करते आणि टॉन्सिलिटिसचे व्यवस्थापन करण्यास मदत करते. शिवाय, त्याची दाहक-विरोधी गुणधर्म रोग प्रतिकारशक्ती वाढविण्यास मदत करतात. अधिक वाचा – Benefits of Giloy in Marathi
कफ बाहेर पडण्यासाठी उपाय म्हणून गिलॉयचे खालील प्रकारे सेवन केले जाऊ शकते:
● गिलोय चा रस/काढा – तुम्ही बाजारातून रेडिमेड गिलॉय ज्यूस विकत घेऊ शकता किंवा घरी काढू शकता आणि पाण्यात घालू शकता.
● गोळ्या म्हणून – गिलॉय टॅब्लेट वैद्यकीय दुकानांमध्ये सहज उपलब्ध आहेत
2.ज्येष्ठमध चा काढा
ज्येष्ठमध ही एक कडू चवीची औषधी वनस्पती आहे जी आयुर्वेदातील ऍलर्जी उपचारांमध्ये वृद्धापकाळात वापरली जाते. यात दाहक-विरोधी आणि कफ पाडणारे गुणधर्म आहेत जे श्वासनलिकेतील श्लेष्मा पातळ करण्यास मदत करतात. यामुळे खोकला आणि रक्तसंचय यापासून आराम मिळण्यास मदत होते. जेष्ठमध हे कफ कमी करण्यासाठी उपाय व कफ बाहेर पडण्यासाठी उपाय म्हणून आयुर्वेदिक सूत्रांमध्ये दिलेले आहे. Read: Mulethi Meaning in Marathi
कफ कमी करण्यासाठी उपाय म्हणून आपण खालील प्रकारे मुळेथी/जेष्टमध घेऊ शकता:
● कोमट पाण्यात मुळेथी पावडर टाकून
● मुळेथी अर्क सह गुरल्या करून
● चहा किंवा कढ्यात घालून
वाचा: छातीत जळजळ होणे उपाय
3.आयुर्वेदिक तुळशी ची पाने
कफ कमी करण्यासाठी उपाय म्हणून तुळशी किंवा पवित्र तुळस अत्यंत उपयुक्त आहे, ज्यामुळे ते आयुर्वेदातील कफ व खोकल्यावरील सर्वोत्तम उपचारांपैकी एक आहे. ते देत असलेल्या असंख्य फायद्यांमुळे, तुळशीला आयुर्वेदात ‘निसर्गाचे औषध’ म्हणून ओळखले जाते आणि कदाचित हेच भारतातील हिंदू घरांमध्ये तिची पूजा करण्याचे कारण आहे.
तुळशीच्या पानांचे सेवन केल्याने शरीरात अँटीबॉडीजचे उत्पादन वाढते, ज्यामुळे संक्रमणाशी लढण्यास मदत होते. तुळशीची पाने खाण्यास सुरक्षित आहेत आणि खालील प्रकारे कफ कमी करण्यासाठी उपाय म्हणून वापरली जाऊ शकतात:
● सकाळी ५-६ पाने चघळल्याने (पाने नीट धुऊन झाल्यावर)
● तुळशीचा चहा बानू शकता
● कढ्यात तुळशीची पाने टाकून
4.लसूण
कोल्ड ऍलर्जी उपचारासाठी लसणाचा वापर आयुर्वेदात कोणालाही अज्ञात नाही. लसणामध्ये प्रतिजैविक आणि अँटीव्हायरल गुणधर्म आहेत जे सामान्य कफ कमी करण्यासाठी उपाय म्हणून उत्कृष्ट उपाय बनतात.
कफ कमी करण्यासाठी उपाय म्हणून लसूण हा तुमच्यासाठी योग्य पर्याय आहे असे तुम्हाला वाटत असल्यास, तुम्ही ते कसे वापरू शकता ते खाली दिले आहे:
● एक किंवा दोन कच्च्या लसून पाकळ्या चावा
● ते सूप किंवा इतर पदार्थांमध्ये घाला
कफ खोकला घरगुती उपाय
वर नमूद केलेल्या औषधी वनस्पतींच्या सेवनाव्यतिरिक्त व छातीत कफ झाल्यास घरगुती उपाय व्यतिरिक्त घरच्या घरी कफपासून नैसर्गिकरित्या मुक्त होण्याचे आणखी काही मार्ग आहेत. त्यापैकी काही खाली नमूद केले आहेत:
- गरम वाफ घ्या – वाफ घेतल्याने फुफ्फुसातील श्लेष्मा बाहेर पडण्यास मदत होते. तुम्ही एकतर बाजारात सहज उपलब्ध असलेले व्हेपोरायझर वापरू शकता किंवा वाफ घेण्यासाठी स्टोव्हवर पाणी उकळू शकता. उकळत्या पाण्यात मीठ, लवंगा किंवा विक्स यांसारख्या पदार्थांचा समावेश केल्यास कफ आणि वाहणारे नाक यावर उत्तम आयुर्वेदिक उपचार होते.
मिठाच्या पाण्याच्या गुरल्या – घशात जमा होणारा कफ पडण्यासाठी खारट पाण्याने गुर्ल्या हा एक सामान्य घरगुती उपाय आहे. एक ग्लास पाणी गरम करून त्यात १/४ चमचा मीठ घाला. सर्वोत्तम परिणामांसाठी दिवसातून 3 वेळा गुरल्या करा.
प्राणायाम – आयुर्वेदातील खोकल्यावर प्राणायाम हा एक प्रभावी उपचार आहे. हे तंत्र श्वासोच्छवासाचा मार्ग साफ करते आणि नाक आणि छातीच्या रक्तसंचयपासून आराम देते.
काढा – सर्दी आणि फ्लूच्या उपचार आणि प्रतिबंधासाठी काढा हा भारतीय घराघरांत एक सुप्रसिद्ध उपाय आहे. कफ खोकला घरगुती उपाय म्हणून काढा म्हणजे काळी मिरी, आले, दालचिनी, तुळशी इत्यादी औषधी वनस्पती आणि मसाले पाण्यात उकळून बनवलेला पाण्याचा अर्क आहे. हे श्वसनमार्गातील कोणतेही संक्रमण दूर करते आणि प्रतिकारशक्ती वाढवते.
नस्य – नस्य हा खोकला आणि सर्दीवर कमी ज्ञात पण प्रभावी आयुर्वेदिक उपचार आहे. या तंत्रात, कडुनिंब, आले किंवा निलगिरीचे आवश्यक तेल यांसारखे आयुर्वेदिक तेल नाकातून थेंब म्हणून वापरले जाते. हे अनुनासिक मार्गातील श्लेष्मा साफ करण्यास मदत करते. Read: पित्तावर घरगुती उपाय
व्हिटॅमिन सी – संत्री, लिंबू, द्राक्ष, पपई, फ्लॉवर, ब्रोकोली इत्यादी व्हिटॅमिन सी समृद्ध अन्नाचे सेवन कफ नाशक असून हे सर्दी खोकला व कफशी लढण्यास मदत करते. Read: Vitamin D foods in marathi
थंड प्रकृतीचे पदार्थ टाळा – दही, केळी, थंड रस इत्यादी थंड स्वभावाचे अन्नपदार्थ टाळावे कारण ते कफ वाढवतात.
लहान बाळाला कफ झाल्यास उपाय
जर तुमच्या बाळाला सतत कफ येत असेल, तर ते एखाद्या आजाराशी संबंधित असू शकते. सामान्यतः, मुलाच्या खोकल्याबद्दल काळजी करण्याची काहीच नसते. बर्याच वेळा, हे सामान्य सर्दी किंवा ऍलर्जीमुळे देखील होऊ शकते.
आता खालील लेखात आपण पाहणार आहोत लहान बाळाला कफ झाल्यास उपाय:
- लहान बाळाला उबदार द्रव द्या: तुमच्या लहान बाळाला भरपूर द्रव पिण्यास प्रोत्साहित करा. उबदार द्रव जसे की कॅफीन-मुक्त चहा, मटनाचा रस्सा किंवा लिंबूसह गरम पाणी श्लेष्मा/कफ सोडण्यास आणि घसा खवखवणे शांत करण्यास मदत करू शकते. (Read – Sore Throat Meaning in marathi)
- लहान बाळाला कोमट पाण्याच्या वाफारा द्या: लहान बाळाला कफ झाल्यास उपाय म्हणून तुमच्या लहान बाळाला उबदार आंघोळ किंवा शॉवरमधून पाण्याच्या वाफांमध्ये श्वास घेऊ द्या. कफ बाहेर पडण्यास मदत करू शकते.
- लहान बाळाला एक चमचा मध द्या (वय 1 पेक्षा जास्त): एक चमचा मध खोकल्याचा व कफाचा सामना करण्यास मदत करू शकते परंतु ते फक्त 1 वर्षापेक्षा जास्त वयाच्या मुलांनाच दिले पाहिजे.
कोमट मोहरीच्या तेलाची मसाज हा देखील एक प्रभावी लहान बाळाला कफ झाल्यास उपाय आहे. यासाठी एक कप मोहरीच्या तेलात दोन पाकळ्या लसूण आणि काही कलोनजी बिया (निगेला सॅटिवा) घालून गरम करा. हे ओतलेले तेल तुमच्या बाळाच्या पायांवर, छातीवर, पाठीवर आणि तळवे यांना मसाज करा. मसाज झाल्यावर सुती कपड्याने जास्तीचे तेल पुसून टाका.- मध आणि मिरपूड: एक चमचा मधामध्ये चिमूटभर मिरपूड घाला आणि नियमित अंतराने बाळाला खायला द्या. हे सर्दी आणि खोकला दोन्हीसाठी चांगले आहे.
- मध आणि कोरडे आले: एक चमचा मधासोबत एक चिमूटभर कोरडे आले पावडर कफ व खोकल्यासाठी उत्तम उपाय आहे.
- लिंबू आणि मध: एका ग्लास पाण्यात लिंबाचा रस पिळून त्यात थोडे मध टाका. हा एक चवदार उपाय आहे आणि मुले या घरगुती औषधाला खरंच नाही म्हणणार नाहीत! तसेच खोकला आणि सर्दी दोन्हीपासून आराम मिळतो.
वाचा – कर्करोगावर घरगुती उपाय
कफ नाशक आयुर्वेदिक दवा
वरील लेखात आपण छातीत कफ झाल्यास घरगुती उपाय सांगा, कफ बाहेर पडण्यासाठी उपाय, आणि कफ कमी करण्यासाठी उपाय पाहिले आहेत मात्र हे उपचार तुम्हाला करायचे नसल्यास तुम्ही कफ नाशक आयुर्वेदिक दवा देखील विकत घेऊ शकता.
Frequently Asked Questions
कोफोल सिरप ऑफ चरक हे एक छातीत कफ झाल्यास आयुर्वेदिक दवा आहे जे ओल्या किंवा कोरड्या खोकल्यासह सर्व प्रकारच्या कफाचे प्रभावीपणे व्यवस्थापन करते.
कांदा आणि मध यांचे सिरप हे एक प्रभावी कफ बाहेर पडण्यासाठी उपाय आहे. हे सिरप बनवण्यासाठी एक कांदा चिरून घ्या, व त्याचा रस काढून घ्या आणि त्यात थोडी मध मिसळा.
खलबत्त्यात किंवा वाट्यावर 4 ते 6 काळी मिरी बारीक करा व त्यामध्ये एक चमचे मध घाला आणि ते पूर्णपणे मिसळून घ्या.
