संधिवात म्हणजे काय ?
शरीरात समतोल राखण्यासाठी वात हा कारणीभूत घटक असतो, जसेजसे वय वाढत जाते तसतसे वात दोशाचा प्रभाव वाढत जातो, परिणामी शरीराची हळूहळू अधोगती प्रक्रिया व्हायला सुरुवात होते. खासकरुन वृद्ध लोकांमध्ये सामान्यत: या प्रक्रियेचा एक परिणाम म्हणजे संधिवात (ऑस्टियोआर्थरायटिस).
वृध्द वयात तीव्र अपंगत्वाच्या प्रमुख कारणांपैकी सगळ्यात मुख्य कारण म्हणजे संधिवात होय, जे दैनिक जीवनावर परिणाम करते.
गुढघेदुखीवर आयुर्वेदिक उपाययोजना
१. धुपाळी / धुपसाळी (Boswella Serrata)
धुपाळी मध्ये दाहक-विरोधी गुणधर्म असतात ज्यामुळे पारंपारिकरित्या धुपाळीचा सांधे व गुडघेदुखी मध्ये उपयोग केला जातो तसेच धुपाळी हे झाड मूळ स्वदेशी भारतीय आहे.
२०११ मध्ये प्रकाशित केलेल्या पुनरावलोकन ट्रस्टच्या स्त्रोतानुसार, बोसवेलिक एसिड दाहक-विरोधी प्रभाव असल्याचे दिसून येते जे संधिवात, गुढगेदुखीवर, सांधेदुखी व अंगदुखीवर प्रभावशाली आहे.
२.शुद्ध गुगुल
गुग्गुल हा एक सुगंधित राळ आहे जो भारत, मध्य आशिया आणि उत्तर आफ्रिकामध्ये आढळतो. आयुर्वेद व भारतीय पारंपारिक औषधा मध्ये हजारो वर्षांपासून गुग्गुलचा उपयोग संधिवात आणि मुरुमांपासून ते मूळव्याधापर्यंत आणि मूत्रमार्गाच्या जंतुसंसर्गांपर्यंतच्या विविध वैद्यकीय परिस्थितींचा उपचार करण्यासाठी केला जातो.
गुगुलचे इतर फायदे
- पुरळ
- उच्च कोलेस्टरॉल
- हिरड्यांना आलेली सूज
- आतड्यांमधील सूज
- यकृत रोग
- लठ्ठपणा
- नाकाशी संबंधित संसर्ग
- त्वचेचे अल्सर
३.हळदी (Curcuma Longa)
हळदीमध्ये कर्क्युमिन सक्रिय घटक असतो त्यामुळे हळदीला
दाहक-विरोधी आणि अँटीऑक्सिडंट गुणधर्म असतात असे सर्वत्र समजले जाते, आणि या गुणधर्मामुळे सांध्यातील लक्षणांमध्ये हळद वापरली जाते.
४.आले/अद्रक (Zingiber Officinale)
अनेक संशोधनात असे दिसून आले आहे की आलं ऑस्टियोआर्थरायटिस आणि हाडांच्या वेदनांसह सांधेदुखीची लक्षणे कमी होण्यास मदत करते. आल्यामध्ये दाहक विरोधी गुणधर्म असतात त्यामुळे रोजच्या आहारामध्ये आले वापरल्याने देखील संधिवात व सांधेदुखी चा प्रभाव थोडा कमी होतो.
५. अश्वगंधा (Withania Somnifera)
अश्वगंधा एक वनस्पतिजन्य औषध आहे जे सांधेदुखीच्या लक्षणांकरिता आयुर्वेदिक औषधात पारंपारिकपणे वापरले जाते.
नुकत्याच झालेल्या एका संशोधनामध्ये असे सांगितले आहे की अश्वगंधा ऑस्टियोआर्थरायटिस मध्ये लक्षणीय सुधारणा दाखवते.
६.निर्गुंडी (Nilgiri)
निर्गुंडी ही आयुर्वेदिक औषधी वनस्पती आहे आणि सर्व प्रकारच्या संयुक्त वेदनांसाठी लोकप्रिय आहे. निर्गुंडीचे सेवन केल्याने सूज तसेच अत्यधिक वेदना देखील कमी होऊ शकतात. तिची प्रक्षोभक विरोधी दाहक, अँटी-क्युलसिंग आणि अँटी-ऑक्सिडंट गुणधर्म सांध्यांना वेळेत आरोग्यदायी स्थितीत परत आणण्यास मदत करतात.
एनटार्थ प्लस ६० गोळ्या (Antarth Plus 60 Tablets) (गुडघा दुखणे, गोठलेले खांदा, सांधे दुखीवर रामबाण औषध)
हर्बल वनस्पती आधारित तयार केलेले औषध सांध्यातील वेदना, कडकपणा पासून मुक्त होण्यास मदत करते आणि सांध्यांना लवचिकता प्रदान करते.
डोस: सकाळी 1-2 आणि झोपेच्या वेळी 3 महिने 1-2 कॅप्सूल.
एनटार्थ प्लस धुपाळी,शुद्ध गुगुल,अश्वगंधा,लवंग तेल, आले, अशवगंध,निलगिरी, हळद, काळी मिरी,जीनसेंग इत्यादी वनस्पती पासून बनवली जाते
गुडघेदुखीवर घरघुती उपाय
१.कापूर चे तेल
कापूर चे तेल आपल्या शरीरातील रक्त परिसंचरण वाढवते आणि आपल्या सांध्यावरील ताण कमी करून आराम देते.
कपूरचे तेल कसे बनवायचे
१.सर्वप्रथम कापुराची चमचा भर पूड (Powder) बनवून घ्या सोबतच एक कप भरून गरम खोबरेल तेल घ्या व त्याचे मिश्रण तयार करा मात्र खोबरेल तेल उकळते घेऊ नका.
२.हळदीचा लेप
हळद एक एंटीसेप्टिक कंपाऊंड आहे ज्यात कर्क्युमिन आहे जो दाहक-विरोधी आहे आणि आपली वेदना कमी करण्यास मदत करतो.
हळदीचा लेप कसा बनवायचा
१. दोन चमचे हळदीचे घ्या व त्यात थोडेसे पाणी घालून लेप बनवून घ्या
२. वरील तयार केलेला लेप दुखत्या जागी दिवसातून २ वेळा लावावा
३.तुळशी ची पाने
तुळस मध्ये अँटी-वात (संधिवात) आणि अँटिस्पास्मोडिक गुणधर्म असतात, दुखत्या जागेवर तुळशीच्या पानांचा लेप बनवून रोज नियमितपणे लावावा. तुलसी सांधेदुखीशी संबंधित वेदना आणि तणाव कमी करण्यात देखील मदत करते.
तुळशीचा लेप कसा बनवायचा
१० ते २० तुळशीची पाने घ्यावीत व त्यात थोडे पाणी घालून ठेचून घ्यावीत त्यामध्ये एक चमचा मध घालून हा लेप दुखत्या जागी लावावा
४.ओवा (Ajwain/carrom seeds)
ओव्यामध्ये दाहक-विरोधी घटक असतात जे सांधेदुखी कमी करण्यासाठी मदत करतात, यात भूल देण्याचे गुणधर्म देखील आहेत ज्यामुळे सांधेदुखी मध्ये अजून जास्त मदत होते.
ओव्याची पेस्ट कशी बनवावी
१.अर्धा चमचा बियाणे बारीक करून त्यात 2 चमचे उबदार मोहरीचे तेल घालून पेस्ट बनवा.
२.वेदना कमी करण्यासाठी आपल्या गुडघ्यावर पेस्ट लावा.
५.आयुर्वेदीक हर्बल पोटली
सांध्यातील वेदना कमी करण्यासाठी पोटली एक आयुर्वेदिक उपाय आहे, हळद, कडुनिंब, निरगुंडी इत्यादी 16 आयुर्वेदिक औषधी वनस्पतींचा समावेश असलेली आयुर्वेदिक पोतली आपल्याला वेदना पासून त्वरित आराम देण्यासाठी डिझाइन केलेले आहे.
संधिवात व गुडघेदुखी कमी होण्यासाठी दैनिक जीवनातले करावयाचे बदल
१.सकाळी उबदार पाण्याने अंघोळ करणे
गरम पाण्याच्या प्रवाहाच्या खाली उभे राहणे – किंवा उबदार पाण्यामध्ये अंग भिजविणे ह्यामुळे सकळी आकसलेले गुडघे व सांधे मोकळे होतात
२.रोज एकाच वेळेस रात्री झोपी जाणे
३.योगासने करावीत
४.जेवणातील सोड्याचे प्रमाण कमी करावेत
५.व्हिटामिन डी चे प्रमाण वाढवावे
६.धुम्रपान व मध्यपान बंद करावे
७.रोज सकाळी दूध पिणे
थोडक्यात
संधीवात व गुढघेदुखी हे दीर्घकाळ चालणारे रोग आहेत त्यामुळे त्यांच्यावर उपाय आयुर्वेदीक केल्याने इतर साईड इफेक्ट्स नाही होत त्यामुळे तुम्ही देखील सांधेदुखीवर आयुर्वेदिक उपचार करा.
पुढील लेख
3 Responses