मुतखडा लक्षणे व घरगुती उपाय, आयुर्वेदिक औषध, पथ्य, आहार, आणि ऑपरेशन हे सर्वात सामान्य असलेले प्रश्न आहेत जे नेहमीच मुतखडा होणाऱ्या लोकांना उद्भभवतात मात्र इंटरनेट वर सहसा अचूक माहिती नसल्याने हा लेख लिहिण्याचं निर्णय आम्ही घेतला.
आजचा आपला लेख खालील मुद्दे सविस्तर व अत्यंत सोप्या भाषेत मांडणार आहे:
- मुतखडा लक्षणे व उपाय,
- मुतखड्यासाठी आयुर्वेदिक औषध,
- मुतखडा घरगुती उपाय,
- मुतखडा आहार,
- मुतखडा कसा होतो,
- मुतखडा ऑपरेशन दूरबीन,
- मुतखडा पथ्य
मुतखडा होण्याची अनेक कारणे असतात व हा एक समान्यरित्या होणारा आजार आहे पण अतिशय तीव्र पोटदुखी मुतखड्यात होते जेणेकरून एखाद्याचं जगणं हैराण होत. मात्र घाबरण्याचे कारण नाही कारण खालील लेखात दिलेले मुतखडा घरगुती उपाय अत्यंत प्रभावी आहेत.
मुतखडा लक्षणे व उपाय (किडनी स्टोन ची लक्षणे)
मुतखडा लक्षणे जाणून घेणे हे सर्वात आवश्यक आहे कारण नेहमीच कुठल्याही आजारावर उपाय करण्यापूर्वी त्या आजाराची खात्री करणे आवश्यक.
मुतखडा त्यालाच किडनी स्टोन किंवा रेनल कॅल्क्युली असे देखील म्हणतात. हे खनिजे आणि क्षारांचे कठीण गोळे आहेत जे तुमच्या मूत्रपिंडात तयार होतात.
अस्वस्थ आहार, अधिक वजन, काही वैद्यकीय परिस्थिती किंवा काही सप्लिमेंट्स आणि औषधे ही किडनी स्टोन / मुतखड्याची प्रमुख कारणे आहेत.
काही मुतखडे वाळूच्या कणाएवढे लहान असतात तर इतर गारगोटीएवढे मोठे असू शकतात. सामान्य नियमानुसार, मुतखडा (किडनी स्टोन) जितका मोठा असेल तितकी लक्षणे अधिक लक्षणीय व तीव्र असतात.
मुतखडा लक्षणे आहेत:
- पाठीच्या दोन्ही खालच्या बाजूला तीव्र वेदना होणे,
- अधिक अस्पष्ट वेदना किंवा पोटदुखी जी सतत चालू राहते,
- मूत्र मध्ये रक्त आढळणे,
- मळमळ किंवा उलट्या होणे,
- ताप आणि तीव्र थंडी वाजून येणे,
- दुर्गंधी किंवा ढगाळ गडद रंगाचे दिसणारे मूत्र.
किडनी स्टोन किंवा मुतखडा लक्षणे तेव्हा दिसून येतात जेव्हा मूत्रमार्गात अडथळे येतात. यामुळे तीव्र वेदना व पेटगे होतात. बहुतेक प्रकरणांमध्ये, मुतखडे हानी न करता निघून जातात-परंतु सहसा खूप वेदना होतात.
मुतखडा लक्षणे दिसून आल्यास काय करावे?
मुतखडा लक्षणे अधिक तीव्र असल्यास सर्वप्रथम दुखत असलेला भाग बर्फ़ाने किंवा गरम पाणाच्या बॉटलने शेकवून घ्या. तसेच शक्य तितक्या लवकर डॉक्टरांना भेटा.
मुतखडा लघवी मार्गे बाहेर पाडण्यासाठी तुम्हाला अतिरिक्त पाणी पिण्यास सांगितले जाऊ शकते. खूप जास्त पाणी पिल्यास त्या पाण्याच्या फोर्स ने मुतखडा बाहेर पडण्याचे चान्स वाढतात.
मुतखडा कसा होतो?
आपल्या मूत्रात अनेक विरघळलेली खनिजे आणि क्षार असतात. जेव्हा तुमच्या लघवीमध्ये या खनिजे आणि क्षारांचे प्रमाण जास्त असते तेव्हा तुम्हाला मुतखडा (किडनी स्टोन) होऊ शकतो. हे मुतखडा (किडनी स्टोन) सुरुवातीला अगदी लहान असतात परंतु काळानुसार ते चांगलेच मोठे होतात.
काही मूतखडे किडनीमध्ये राहतात आणि त्यामुळे कोणतीही समस्या उद्भवत नाही. मात्र कधीकधी, हे मुतखडा (किडनी स्टोन) मूत्रवाहिनी, मूत्रपिंड आणि मूत्राशय यांच्यातील नळी खाली जातात. जर दगड मूत्राशयापर्यंत पोहोचला तर तो लघवीत शरीराबाहेर जाऊ शकतो मात्र या काळात तीव्र वेदना होतात.
मुतखडा झाल्याची खात्री कशी करावी?
तुम्हाला मुतखडा (किडनी स्टोन) आहे हे निश्चितपणे जाणून घेण्याचा एकमेव मार्ग म्हणजे सोनोग्राफी करणे जेणेकरून ते निदान करू शकतील. तुम्ही सोनोग्राफी करून घ्यावी जर तुम्हाला खालील लक्षणे असतील:
- उभे राहणे, बसणे किंवा झोपणे सोयीस्कररित्या होत नाही
- तुमच्या पोटात मळमळ आणि गंभीर वेदना होतात
- तुमच्या लघवीत रक्त दिसणे
- सतत लघवी लागणे व तीव्र वेदना होणे
मुतखडा घरगुती उपाय / किडनी स्टोन उपाय मराठी
आता वरील लेखात आपण पाहिले मुतखडा लक्षणे व मुतखडा कसा होतो, आता आपण आपल्या मूळ मुद्द्याकडे वळणार आहोत जो आहे कि मुतखडा घरगुती उपाय किंवा किडनी स्टोन उपाय मराठी काय आहेत.
मुतखडा किडनी स्टोनपासून प्रभावी आराम मिळवण्यासाठी खाली काही मुतखडा घरगुती उपाय / किडनी स्टोन उपाय मराठी दिलेले आहेत:
1.भरपूर पाणी प्या
2.मध आणि लिंबाचा रस
3.तुळशीचा काढा
3.नारळ पाणी प्या
4.भेंडीची भाजी
5.कुळीथ
6.उसाच्या रसात हिरवी वेलची
7.कलिंगडाचा रस
8.किडनी बीन्स
9.सायट्रिक फ्रूट ज्यूस
10.डाळिंबाचा रस
1.भरपूर पाणी प्या
मुतखड्यापासून जलद, नैसर्गिक आराम मिळवण्यासाठी शिफारस केलेला पहिला आणि मुख्य घरगुती उपाय म्हणजे पाणी. भरपूर आणि भरपूर पा प्या.
हे तुमचे शरीर हायड्रेटेड ठेवण्यास मदत करते, तसेच टॉक्सिन्स आणि इतर अवांछित खनिजे आणि टाकाऊ पदार्थ बाहेर काढण्यात मदत करते जे मुतखड्याचा निर्मितीसाठी जबाबदार असतात. पिण्याच्या पाण्यामुळे लागवीतून मुतखडा निघून जाणे सोपे होते.
2.मध आणि लिंबाचा रस
कोमट किंवा सामान्य पाण्यात लिंबाचा रस पिणे किडनी स्टोनसाठी खूप गुणकारी मानले जाते. या मिश्रणाला अधिक रुचकर बनवण्यासाठी तुम्ही त्यात मध किंवा रॉक मीठ घालू शकता.
मुतखडा घरगुती उपाय म्हणून रोज सकाळी उपाशी पोटी दोन ग्लास लिंबू सरबत व त्यात मध आणि जर मध नसल्यास साखर टाकू नका. हे पाणी दिवसातून दोन वेळा घेण्याचा सल्ला दिला जातो.
3.तुळशीचा काढा
नवीन क्लिनिकल रिसर्च मध्ये तुळशी मूत्रपिंडातील द्रव, खनिज आणि यूरिक ऍसिडचे संतुलन वाढवत असल्याचे आढळले आहे. मुतखडा घरगुती उपाय तुळशीची पाने दिवसातून काही वेळा चहा, रस किंवा मधासोबत खावीत.
यामुळे मूत्रमार्गातून किडनी स्टोन बाहेर काढण्यास मदत होईल. हे आपल्या किडनीचे आरोग्य राखण्यास देखील मदत करते.
मुतखडा घरगुती उपाय करण्यासाठी पाच ते दहा तुळशीची पाने स्वच्छ धुऊन घ्या व दोन कप पाण्यात चांगली उकळून घ्या आणि थोड्या वेळाने गाळून त्यामध्ये एक चमचा मध घालून दिवसातून दोन वेळा हा तुळशीचा काढा प्या.
वाचा: पित्तावर घरगुती उपाय
3.नारळ पाणी प्या
नारळ पाणी हे सर्वात आरोग्यदायी पेयांपैकी एक मुतखडा घरगुती उपाय आहे आणि ते किडनी स्टोन विरघळण्यासाठी अत्यंत प्रभावी मानले जाते. शरीरातील किडनी स्टोन लघवीद्वारे फोडण्यात आणि बाहेर काढण्यासाठी हे प्रभावी सिद्ध झाले आहे. लघवी करताना होणार्‍या जळजळीपासून मुक्त होण्यासाठी देखील हे प्रभावी आहे.
मुतखडा घरगुती उपाय म्हणून दिवसातून दोन वेळा नारळ पाणी उपाशी पोटी घेतल्याने किडनीतील मुतखडे बारीक होतात व तसेच ते सहजरित्या मूत्राद्वारे बाहेर देखील पडतात.
4.भेंडीची भाजी
भेंडीची भाजी अँटी-इंफ्लेमेटरी आणि अँटिऑक्सिडंट गुणधर्मांसह मॅग्नेशियम समृद्ध, भेंडी मूत्रपिंडातील रसायनांचे क्रिस्टलायझेशन रोखण्यात मदत करते आणि त्यामुळे ते मुतखडे वाचण्यासाठी एक उत्कृष्ट उपाय बनते.
म्हणूनच मुतखडा झाल्यावर आपल्याला भेंडीची भाजी घाण्याचा सल्ला दिला जातो. हे तुमचे मुतखडे बारीक करून हळूहळू लघवीमार्गे बाहेर पाडते.
वाचा: छातीत कफ झाल्यावर घरगुती उपाय
5.कुळीथ
कुळीथ म्हणजेच (Horse Gram In Marathi) मुतखड्यापासून आणि पित्ताशयातील खडे यापासून मुक्त होण्यासाठी उपयुक्त असल्याचे दिसून येते. या मुतखडा घरगुती उपाय नाडी मुत्रमार्गातून सहज बाहेर पडणाऱ्या दगडांचे छोटे तुकडे करण्यात मदत करते.
किडनी स्टोन उपाय मराठी म्हणून कुळीथ रात्रभर पाण्यात ठेवा आणि सकाळी पाणी गाळून हे पाणी प्या. हा उपाय कमीत कमी १५ ते २० दिवस करावा.
6.उसाच्या रसात हिरवी वेलची
उसाचा रस हा एक उत्कृष्ट मुतखडा घरगुती उपाय आहे आपल्याला मुतखडा झाला असल्यास किंवा मुतखड्याचा धोका असल्यास आपण एक ग्लास उसाचा रस घ्यावा व त्यात दोन वेलची बारीक ठेचून टाकावी. हे पेय रोज दिवसातून दोन वेळा घ्यावे जेणेकरून तुमचा मुतखडा हळूहळू बारीक होऊन बाहेर पडेल.
7.कलिंगडाचा रस
कलिंगडाचा रस मध्ये असलेले पाणी आणि पोटॅशियम हे निरोगी किडनीसाठी आवश्यक पोषक असतात. हे मूत्रात उपस्थित ऍसिडची पातळी नियंत्रित आणि योग्य राखण्यात मदत करते. दररोज कलिंगड खाल्ल्याने किंवा त्याचा रस प्यायल्याने मूतखडे निघून जाण्यास मदत होते.
8.किडनी बीन्स किडनी स्टोनसाठी आयुर्वेदिक उपाय
किडनी स्टोन किंवा मुतखड्यासारख्या मूत्राशयाच्या कोणत्याही समस्यांवर उपचार करण्यासाठी किडनी बीन्स हा आणखी एक प्रभावी घरगुती उपाय आहे.
हा मुतखडा घरगुती उपाय करण्यासाठी आपण फक्त शेंगांमधून बिया काढून टाका आणि पाण्यात शेंगांचे तुकडे करू शकता; शेंगा मऊ आणि कोमल होईपर्यंत पाणी एक तास मंद आचेवर उकळू द्या. द्रव गाळा आणि थंड होईपर्यंत ठेवा. किडनी स्टोनपासून आराम मिळण्यासाठी दिवसभरात अनेक वेळा हे द्रव्य प्या.
9.सायट्रिक फ्रूट ज्यूस - मुतखडा साफ करणारे पेय
संत्रा आणि लिंबाच्या रसामध्ये सायट्रिक ऍसिड असते जे कॅल्शियम-आधारित मुतखडा (किडनी स्टोन) तोडण्यास मदत करते.
मुतखडा घरगुती उपाय म्हणून दररोज दोन ते तीन ग्लास सायट्रिक फळांचा रस प्या. यामुळे लघवीचे प्रमाण वाढण्यास मदत होईल, जेमुतखडा (किडनी स्टोन) असलेल्यांसाठी खरोखर चांगले आहे.
10.डाळिंबाचा रस
डाळिंबाचा रस हा आणखी एक सोप्पा मुतखडा घरगुती उपाय आहे ज्याची पुष्कळ लोक खात्री देतात. दररोज एक ग्लास डाळिंबाचा रस पिणे तुमच्या किडनी स्टोनसाठी आश्चर्यकारक काम करू शकते. डाळिंबातील तुरट गुणधर्म त्यांना एक आदर्श मुतखडा घरगुती उपाय बनवतात.
मुतखडा न होण्यासाठी काय करावे?
किडनी निरोगी ठेवण्यासाठी आणि किडनी स्टोन तयार होण्यापासून रोखण्यासाठी आवश्यक टिप्स:
- जास्त मीठ खाने टाळा.
- मध्यम प्रमाणात व्यायाम करा.
- पाण्याची कमतरता टाळण्यासाठी भरपूर पाणी आणि निरोगी द्रव प्या.
- आहारात तंतुमय फळे आणि भाज्यांचा समावेश करा. (संतुलित आहार घेणे आवश्यक)
- साखर, प्रक्रिया केलेले पदार्थ,
- साखरयुक्त पेये, सोडा,
- अल्कोहोल, काळा चहा आणि चॉकलेट यांसारखे अस्वास्थ्यकर पदार्थ टाळा.
- लघवीत आम्लाचे प्रमाण वाढण्याची शक्यता असलेले
- मांस, अंडी आणि कोंबडीचे सेवन कमी करा.
- गव्हाची चपाती, भाजीची प्रथिने,
- कडधान्ये आणि अंकुरलेले धान्य हे प्रथिने, पोषक आणि तंतूंचा एक चांगला पर्यायी स्त्रोत आहे ज्यामुळे किडनी स्टोन तयार होण्याचा धोका कमी होतो.
वाचा: मुळव्याध वर घरगुती उपाय आणि मुळव्याध आहार काय घ्यावा
आयुर्वेदिक उपचारा नुसार मुतखडा बरा केला जाऊ शकतो का?
मुतखडा काढणे किंवा छोटा करणे हे मुतखड्याचा आकार, प्रकार, स्थान आणि कठोरता यावर अवलंबून असते.
आयुर्वेदानुसार:
- लहान आकाराचे खडे अन्न, प्रतिबंधात्मक उपाय आणि पुरेसे पाणी पिऊन काढले जाऊ शकतात.
- आयुर्वेदिक औषधी वनस्पती आणि औषधे वाळूच्या कणापेक्षा मोठा मुतखडा फोडू शकतात.
- प्रगत प्रकरणांमध्ये, फ्लश थेरपी किंवा आक्रमक शस्त्रक्रिया पद्धतींनी मोठे मुतखडे काढले जाऊ शकतात.
मुतखडा आहार कसा असावा?
जुने तांदूळ, पांढरा कोहळा, काकडी, खजुर इत्यादी पदार्थांचा असलेला संतुलित आहार सर्व मुत्रविकारात (मूत्रविकाराशी संबंधित रोग) उत्तम असतो.
मुतखडा आहार:
- काही भाज्या, तृणधान्ये, फळे, नारळ पाणी, लिंबाचा रस आणि बटर मिल्क यांचा वापर मुतखडा आहारात वाढवा.
- तुमच्यासाठी चांगल्या भाज्या आहेत: गाजर, कारला, बटाटे, मुळा, भोपळा
- तृणधान्ये जी तुमच्यासाठी चांगली आहेत: बार्ली, मूग डाळ, हॉर्सग्राम
- तुमच्यासाठी चांगली फळे: केळी, लिंबू, जर्दाळू, मनुका, सफरचंद, बदाम
- दुग्धजन्य पदार्थ आणि त्यातील डेरिव्हेटिव्ह्ज, तूप, अंडी, हिरव्या भाज्या, मांसाहारी पदार्थ टाळा.
मुतखडा पथ्य काय पाळायचे?
मुतखडा होण्याचे कारण म्हणजे पथ्य न पाळणे म्हणूनच मुतखडा पथ्य पाळली गेली पाहिजेत. खाली काही मुतखडा पथ्य दिलेली आहे ती तुमच्या दैनिक जीवनात समाविष्ट करून घ्यावीत.
- दुरुस्त राहण्यासाठी नियमित व्यायाम करा
- कठोर क्रियाकलाप टाळा
- दिवसा झोपणे टाळा
- लघवी करण्याची तुमची नैसर्गिक इच्छा दाबणे टाळा
मुतखडा ऑपरेशन दूरबीन
मुतखडा ऑपरेशन दूरबीन ही प्रक्रिया मूत्रपिंड आणि मूत्रमार्गातील मुतखड्यांवर उपचार करते. तुमचे डॉक्टर मुतखडा शोधण्यासाठी आणि काढण्यासाठी पातळ, लवचिक स्कोप वापरतात. तुमच्या त्वचेवर कोणतेही कट नाहीत. व या प्रक्रियेवेळी तुम्ही झोपता.
तुमचे डॉक्टर तुमच्या मूत्राशय आणि मूत्रमार्गातून तुमच्या मूत्रपिंडात लहान नळी घालतील. ते लहान मुतखडा काढण्यासाठी लहान टोपली वापरतात. जर मुतखडे मोठे असतील, तर डॉक्टर त्यांना तोडण्यासाठी स्कोपमधून लेसर पास करतील.
कपिवा स्टोन गो ज्यूस
मुतखड्यासाठी आयुर्वेदिक औषध
Disocal Tablets
मुतखड्यासाठी आयुर्वेदिक औषध
Frequently Asked Questions
मुतखडा (किडनी स्टोन) हा एक कठीण खडा असतो हो जो मूत्रातील रसायनांपासून हळूहळू निर्माण होतो. मुतखड्याचे चार प्रकार आहेत: कॅल्शियम ऑक्सलेट, यूरिक ऍसिड, स्ट्रुवाइट आणि सिस्टिन.
मुतखड्याच्या सामान्य लक्षणांमध्ये पाठीच्या खालच्या भागात तीव्र वेदना, तुमच्या लघवीत रक्त, मळमळ, उलट्या, ताप आणि थंडी वाजून येणे किंवा दुर्गंधी किंवा ढगाळ दिसणारे लघवी यांचा समावेश होतो.
किडनी स्टोनवर शॉकवेव्ह लिथोट्रिप्सी, युटेरोस्कोपी, पर्क्यूटेनियस नेफ्रोलिथॉमी किंवा नेफ्रोलिथोट्रिप्सी अशा ऑपरेशनने उपचार केले जाऊ शकते.
मुतखड्याचा संभाव्य कारणांमध्ये खूप कमी पाणी पिणे, व्यायाम (खूप जास्त किंवा खूप कमी), लठ्ठपणा, वजन कमी करण्याची शस्त्रक्रिया किंवा जास्त मीठ किंवा साखर असलेले अन्न खाणे यांचा समावेश होतो. काही लोकांमध्ये संसर्ग आणि कौटुंबिक इतिहास महत्त्वाचे असू शकतात.
मुतखडा घरगुती उपाय आहेत:
- बार्ली पाणी (सकाळी आणि संध्याकाळी)
- लिंबू पाणी
- ताक
- नारळ पाणी (सकाळी)
- भोपळा सूप
- बिना साखरेचा लिंबाचा रस
