Schizophrenia Meaning in Marathi | स्किझोफ्रेनिया म्हणजे काय ?
Schizophrenia Meaning in Marathi: स्किझोफ्रेनिया ला मराठीमध्ये छिन्नमनस्कता असे म्हणतात. स्किझोफ्रेनिया हा एक गंभीर मानसिक आजार ज्यामध्ये एखादी व्यक्ती स्वताला वास्तविक जग आणि कल्पनेच्या जगाच्या फरक करण्यापासुन गोंधळात टाकते आणि अनेकदा विचित्र आणि अनपेक्षित पद्धतीने वागते.
- स्किझोफ्रेनियामुळे मनोविकृती उद्भवते आणि ते लक्षणीय अपंगत्वाशी देखील संबंधित आहे.
- Schizophrenia हे वैयक्तिक, कौटुंबिक, सामाजिक, शैक्षणिक आणि व्यावसायिक कामकाजासह जीवनाच्या सर्व क्षेत्रांवर परिणाम करू शकते.
- जगातील तीनपैकी दोन स्किझोफ्रेनिया असलेल्या लोकांना योग्य तशी तपासणी व उपचार मिळत नाही.
- स्किझोफ्रेनिया असलेल्या लोकांसाठी प्रभावी काळजी पर्यायांची श्रेणी अस्तित्वात आहे आणि स्किझोफ्रेनिया असलेल्या तीनपैकी किमान एक व्यक्ती पूर्णपणे बरे होण्यास सक्षम असतात.
स्किझोफ्रेनिया ची लक्षणे | Symptoms of Schizophrenia in Marathi
स्किझोफ्रेनिया ची लक्षणे कालांतराने प्रकार आणि तीव्रतेमुळे बदलू शकतात, काळानुसार काही लक्षणे अधिक तीव्र होतात तर काही स्किझोफ्रेनिया ची लक्षणे कालावधीसह कमी होतात तर काही लक्षणे नेहमी उपस्थित असू शकतात.
1. सतत भ्रम येणे
Schizophrenia असलेल्याव्यक्तीला नेहमीच भ्रम होत असतात. मात्र ती व्यक्ती त्या भ्रमाणा किंवा भासांना खरे मानू लागते असे हे स्किझोफ्रेनिया चे पहिले लक्षणे आहे.
2. सतत भास होणे
स्किझोफ्रेनिया चे अजून एक लक्षण म्हणजे व्यक्तीला त्या ठिकाणी नसलेल्या गोष्टी ऐकू येऊ लागतात, नसलेला वास येऊ शकतो, काहीही पाहू शकते, स्पर्श करू शकते किंवा अनुभवू शकते.
3. अत्यंत अव्यवस्थित/विचित्र वर्तन
स्किझोफ्रेनिया असलेली व्यक्ती विचित्र किंवा उद्देशहीन वाटणाऱ्या गोष्टी करते किंवा त्या व्यक्तीला अप्रत्याशित किंवा अयोग्य भावनिक प्रतिसाद असतात जे त्यांच्या वर्तन व्यवस्थित करण्याच्या क्षमतेत व्यत्यय आणतात.
4. नकारात्मक आयुष्य व विचार
जसे की अत्यंत मर्यादित बोलणे, मर्यादित अनुभव आणि भावनांची अभिव्यक्ती, स्वारस्य किंवा आनंद अनुभवण्यास असमर्थता आणि सामाजिक माघार घेणे हे देखील एक दिसून येणारे स्किझोफ्रेनिया चे लक्षण आहे.
5. बोलता बोलता विसर पडणे
अव्यवस्थित विचार, जे सहसा गोंधळलेले किंवा असंबद्ध बोलणात दिसून येतात.
6. थरथर कापणे
बोलताना किंवा एखादी कृती करताना अंग थरथर कापणे किंवा अवयवाची हालचाल मंदावणे अशी लक्षणे दिसू शकतात.
7. लक्ष केंद्रित करण्यात असक्षमता
Schizophrenia असलेल्या व्यक्तींची मानसिक स्थिती थोडी नाजूक होत असते ज्यामुळे त्यांना लक्ष केंद्रित करण्यात असक्षमता जाणवते व ते इतर लोकांना देखील दिसून येते.
8. सतत चिडचिड होणार
स्किझोफ्रेनिया च्या लक्षणात सतत चिडचिड होणे हे महत्वाचे आहे, आपण नेहमीच अशे लक्षण स्किझोफ्रेनिया असलेल्या लोकांमध्ये बघू शकतात. हे लोक छोट्या छोट्या व शुल्लूक गोष्टींवरून चिडचिड करतात.
पुरुषांमध्ये, स्किझोफ्रेनियाची लक्षणे सामान्यत: सुरुवातीपासून ते 20 व्या वर्षाच्या मध्यापर्यंत सुरू होतात. स्त्रियांमध्ये स्किझोफ्रेनिया ची लक्षणे सामान्यतः 20 च्या दशकाच्या उत्तरार्धात सुरू होतात.
तसेच लहान मुलांमध्ये स्किझोफ्रेनियाचे निदान होणे असामान्य आहे आणि 45 वर्षांपेक्षा जास्त वयाच्या मुलांसाठी हे दुर्मिळ आहे.
लहान मुलांमध्ये स्किझोफ्रेनिया ची लक्षणे काय असतात? Schizophrenia Symptoms in teenagers in Marathi
किशोरवयीन मुलांमध्ये स्किझोफ्रेनियाची लक्षणे प्रौढांसारखीच असतात, परंतु ही स्थिती ओळखणे अधिक कठीण असते.
खालील दिलेली स्किझोफ्रेनिया ची लक्षणे काही प्रमाणात किशोरवयीन मुलांमध्ये असू शकतात कारण किशोरवयीन मुलांमध्ये स्किझोफ्रेनियाची काही प्रारंभिक लक्षणे किशोरवयीन वर्षांमध्ये सामान्य विकासासाठी सामान्य देखील असतात, जसे की:
- मित्र आणि कुटुंबापासून सतत दुरी बाळगणे
- अभ्यासात ढ असणे / लक्ष केंद्रित न होणे
- लगेचच झोप न येणे
- चिडचिड किंवा उदास मनःस्थिती
- आयुष्यात प्रेरणेची कमतरता
स्किझोफ्रेनिया आणि आत्महत्येचे विचार
स्किझोफ्रेनिया असलेल्या लोकांमध्ये आत्महत्येचे विचार आणि वर्तन सामान्य आहे. जर तुमची एखादी प्रिय व्यक्ती असेल ज्याला आत्महत्येचा धोका असेल किंवा त्याने आत्महत्येचा प्रयत्न केला असेल, तर कोणीतरी त्या व्यक्तीसोबत राहण्याची खात्री करा.
अशा वेळेस तुमच्या स्थानिक आपत्कालीन क्रमांकावर ताबडतोब कॉल करा. किंवा, तुम्ही असे सुरक्षितपणे करू शकता असे तुम्हाला वाटत असल्यास, त्या व्यक्तीला जवळच्या हॉस्पिटलच्या आपत्कालीन कक्षात घेऊन जा.
Causes of schizophrenia in marathi
स्किझोफ्रेनिया कशामुळे होतो यांच्या मूळ कारणांचा अजून तरी शोध लागला नाही, परंतु संशोधकांचा असा विश्वास आहे की स्किझोफ्रेनिया हि अनुवांशिक असून मेंदूचे बिघडलेले रसायनशास्त्र आणि वातावरण यांचे मिश्रण या विकाराच्या विकासास हातभार लावतात.
डोपामाइन आणि ग्लूटामेट नावाच्या न्यूरोट्रांसमीटरसह काही नैसर्गिकरीत्या मेंदूच्या रसायनांसह समस्या, स्किझोफ्रेनिया होण्यामध्ये योगदान देऊ शकतात.
विज्ञानपूर्व न्यूरोइमेजिंग अभ्यास स्किझोफ्रेनिया असलेल्या लोकांच्या मेंदूच्या संरचनेत आणि मध्यवर्ती मज्जासंस्थेतील फरक दर्शवतात. संशोधकांना या बदलांचे महत्त्व निश्चित नसले तरी ते असे सूचित करतात की स्किझोफ्रेनिया हा मेंदूचा आजार आहे.
1. अनुवंशिकता
स्किझोफ्रेनिया अनुवंशिकत्यामुळे होते, नेहमीच जर तुमच्या परिवारात कोणाला स्किझोफ्रेनिया असेल तर तुम्हाला देखील हा आजार होण्याची शक्यता असू शकतो.
2. मनावरील आघात
मनावरील आघात हा एखाद्याचे वैयक्तिक खच्चीकरण करणे किंवा त्याच्यावर पूर्वी झालेल्या अत्याचार याचे परिणाम असू शकते.
3. एंजायटी व मानसिक तणाव
एंजायटी व मानसिक तणाव हे देखील एक स्किझोफ्रेनिया चे लक्षण असते. दैनंदिन आयुष्यात असलेले टेंशन किंवा तणाव हे पुढे जाऊन स्किझोफ्रेनिया या आजारामध्ये परिवर्तित होते. पुढील लेख Anxiety Meaning in Marathi वाचा.
4. डोपामाईन ची अपूर्तता
डोक्यातील मुख्य रसायनांपैकी एक म्हणजे डोपामाईन होय, जर या द्रव्याचे मास्तिकांमध्ये असुंतल झाले तर Schizophrenia व अल्झायमर सारखा मानसिक आजार होऊ शकतो.
स्किझोफ्रेनियाचा धोका कोणाला आहे व कोणाला होईल?
स्किझोफ्रेनिया कोणालाही होऊ शकतो. त्याचा परिणाम जगभरातील सर्व वंश आणि संस्कृतींमधील लोकांना होतो. जरी हे कोणत्याही वयात होऊ शकते, स्किझोफ्रेनिया सामान्यत: प्रथम किशोरवयीन वर्षांमध्ये किंवा 20 च्या सुरुवातीच्या काळात दिसून येतो.
हा विकार पुरुष आणि स्त्रियांना समान रीतीने प्रभावित करतो, जरी सामान्यतः पुरुषांमध्ये लक्षणे पूर्वी दिसून येतात. जितक्या लवकर लक्षणे सुरू होतात तितका आजार अधिक गंभीर असतो. 5 वर्षांपेक्षा जास्त वयाच्या मुलांना स्किझोफ्रेनिया होऊ शकतो.
स्किझोफ्रेनिया आजाराचे निदान कसे केले जाते?
स्किझोफ्रेनियाची लक्षणे आढळल्यास, डॉक्टर संपूर्ण वैद्यकीय इतिहास आणि कधीकधी शारीरिक तपासणी करून स्किझोफ्रेनियाचे निदान केले जाते.
विशेषत: स्किझोफ्रेनियाचे निदान करण्यासाठी कोणत्याही प्रयोगशाळेच्या चाचण्या नसल्या तरी, लक्षणांचे कारण म्हणून इतर शारीरिक आजार किंवा नशा (पदार्थ-प्रेरित मनोविकृती) नाकारण्यासाठी डॉक्टर विविध चाचण्या, आणि शक्यतो रक्त चाचण्या किंवा मेंदू इमेजिंग अभ्यास करू शकतात.
Schizophrenia Treatmnet in Marathi
स्किझोफ्रेनिया उपचारांचे उद्दिष्ट लक्षणे कमी करणे आणि लक्षणे पुन्हा येण्याची शक्यता कमी करणे हे असते. स्किझोफ्रेनियाच्या उपचारांमध्ये खालील उपचार समाविष्ट असू शकतात:
1. औषधे
स्किझोफ्रेनियावर उपचार करण्यासाठी वापरल्या जाणार्‍या प्राथमिक औषधांना अँटीसायकोटिक्स म्हणतात. ही औषधे स्किझोफ्रेनिया बरा करत नाहीत परंतु भ्रम, भास आणि विचारांच्या समस्यांसह सर्वात त्रासदायक लक्षणांपासून मुक्त होण्यास मदत करतात.
जसे कि रिसपेरिडोन, क्वेटियापाइन, ओलान्झापाइन, झिप्रासीडोन, पॅलीपेरिडोन, एरिपिप्राझोल आणि क्लोझापाइन.
2. सायकोसोशल थेरपी
औषधोपचार स्किझोफ्रेनियाच्या लक्षणांपासून मुक्त होण्यास मदत करू शकतात, परंतु विविध मनोसामाजिक उपचारांमुळे आजारासोबत येणाऱ्या वर्तणुकीशी, मानसिक, सामाजिक आणि व्यावसायिक समस्यांमध्ये मदत होऊ शकते.
या थेरपीद्वारे, रुग्ण त्यांची लक्षणे व्यवस्थापित करण्यास शिकू शकतात, रीलेप्सच्या लवकर चेतावणी चिन्हे ओळखू शकतात आणि पुन्हा पडणे प्रतिबंधक योजना तयार करू शकतात.
3. हॉस्पिटलायझेशन
स्किझोफ्रेनिया असलेल्या बर्याच लोकांना बाह्यरुग्ण म्हणून उपचार केले जाऊ शकतात. परंतु काही लोकांसाठी हॉस्पिटलायझेशन हा सर्वोत्तम पर्याय असू शकतो:
- गंभीर लक्षणे आहेत
- जे स्वतःचे किंवा इतरांचे नुकसान करू शकतात
- जे घरी स्वतःची काळजी घेऊ शकत नाहीत
Ayurvedic Remedies in Marathi
स्किझोफ्रेनियाचे उपचार हे ‘सन्निपताजा उन्मादा’ या चिकित्सा सूत्रावर आधारित आहे. त्यात समावेश आहे:
- औषधी तेल (स्नेहपान) वापरून अंतर्गत शुद्धीकरण,
- उपचारात्मक शुद्धीकरण (विरेचन),
- अनुनासिक रस्ता (नस्या)
- डिटॉक्सिफिकेशन / क्लीनिंग एनीमा (वस्तिकर्म)
- औषधी स्मोकिंग/ धुम्रपान (धुम्रपान) आणि अंजना (डोळ्यात औषधी वापर)
मंडुकापर्णी, यस्तीमधु, गुडुची आणि शंखापुष्पी यांसारखी मध्य आयुर्वेदिक औषधे या स्थितीत फायदेशीर आहेत.
आयुर्वेदात सत्वज्य (मानसिक समुपदेशन), दैव व्यापाश्रय चिकीत्सा (पूजा मंत्रमुग्ध इ.) आणि हेतुविपरितीर्थकरी आणि परास्पर प्रतिद्वंद चिकीत्सा किंवा अनुकूल रुग्णांच्या परिणामांसह विरोधी उपचारांचा समावेश असलेल्या उपचारांचे वर्णन केले आहे.
Frequently Asked Question
Schizophrenia Meaning in Marathi: स्किझोफ्रेनिया ला मराठीमध्ये छिन्नमनस्कता असे म्हणतात. स्किझोफ्रेनिया हा एक गंभीर मानसिक आजार ज्यामध्ये एखादी व्यक्ती स्वताला वास्तविक जग आणि कल्पनेच्या जगाच्या फरक करण्यापासुन गोंधळात टाकते आणि अनेकदा विचित्र आणि अनपेक्षित पद्धतीने वागते.
स्किझोफ्रेनियापासून बचाव करण्याचा कोणताही मार्ग ज्ञात नाही. परंतु लवकर निदान आणि उपचारामुळे वारंवार होणारे आजार आणि हॉस्पिटलायझेशन टाळण्यात किंवा कमी करण्यात मदत होते आणि व्यक्तीचे जीवन, कुटुंब आणि नातेसंबंधातील व्यत्यय कमी करण्यात मदत होते.
अनुवंशिकता, मानसीक आघात, मानसिक तणाव, डोपामाईन ची अपूर्तता हि स्किझोफ्रेनिया ची लक्षणे आहेत.
स्किझोफ्रेनिया कोणालाही होऊ शकतो. त्याचा परिणाम जगभरातील सर्व वंश आणि संस्कृतींमधील लोकांना होतो. जरी हे कोणत्याही वयात होऊ शकते, स्किझोफ्रेनिया सामान्यत: प्रथम किशोरवयीन वर्षांमध्ये किंवा 20 च्या सुरुवातीच्या काळात दिसून येतो.
होय, स्किझोफ्रेनिया बरा होऊ शकतो. मात्र यासाठी तुम्हाला पुरेपूर व चांगली ट्रीटमेंट घेणे आवश्यक आहे. अधिक माहितीसाठी आपल्या भागातील चांगल्या डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.
